شوره سر (Dandruff) یکی از مشکلات رایج موها است که در سنین مختلف رخ می‌دهد. این شوره‌ها معمولا ضرری ندارند و عارضه‌ای برای شما ایجاد نمی‌کنند. اما ممکن است ازنظر نظافت یا زیبایی مشکلاتی را برای شما ایجاد کنند. به همین دلیل بسیاری از افراد به دنبال یافتن راه چاره‌ای برای برطرف کردن این پوسته‌های سفید مزاحم هستند. راهی که بتواند برای همیشه آن‌ها را از بین ببرد و موهای شما را تمیز و زیبا کند.
با وجود آنکه پوست‌های سفید شوره سر از نظر ظاهری تفاوتی با هم ندارند، ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شوند. به همین دلیل پیش از آنکه اقدامی برای درمان آن‌ها انجام شود، پزشک باید علت آن را تشخیص دهد. در این مطلب قصد داریم همه دلایلی را که می‌تواند باعث بروز شوره سر شود بررسی کرده و راهکارهای درمان آن‌ها را بیان کنیم.
شوره سر (Dandruff) چیست ؟
شوره سر پوسته‌پوسته‌های سفید رنگی است که در اثر تجمع سلول‌های مرده پوست در موها ایجاد می‌شود. در واقع سلول‌های مرده پوست شروع به ریزش کرده و در اثر این اتفاق شوره سر ایجاد می‌شود. این وضعیت معمولا بی‌ضرر است و با عوارضی همراه نیست. اما ممکن است گاهی با خارش همراه شود. احتمال وقوع شوره سر در هر فردی با هر سنی وجود دارد. اما معمولا جوانان و افراد میان‌سال بیش از دیگران با این موضوع درگیر هستند. این وضعیت دارای شدت‌های مختلفی بوده و ممکن است خشک یا چرب باشد. بسته به‌شدت شوره سر، علت و نوع آن روش‌های متفاوتی برای درمان آن پیشنهاد می‌شود که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.
بهداشت ضعیف نمی‌تواند عاملی برای تشدید یا ایجاد شوره سر باشد. اما معمولا زمانی که فرد موهای خود را به‌طور مرتب شانه نزده یا آن‌ها را نمی‌شوید، شوره‌ها بیشتر به چشم می‌آیند. عوامل دیگر نظیر سن افراد، شرایط آب و هوایی، سطح استرس افراد، شرایط سلامتی و برخی بیماری‌ها، شیوه مراقبت از موها و کیفیت محصولات مراقبتی مو می‌تواند باعث تشدید شوره سر شود.
انواع شوره سر
شناخت نوع شوره سر می‌تواند تاثیر زیادی در انتخاب شیوه درمان آن داشته باشد. برخی از انواع شوره را می‌توان به تغییر در برنامه‌های مراقبت از مو یا راهکارهای خانگی درمان کرد. اما برخی دیگر ممکن است به درمان‌های دارویی یا استفاده از شامپوهای قوی ضد شوره نیاز داشته باشد. در ادامه این بخش انواع شوره سر را معرفی کرده و پس‌ازآن به سراغ بررسی دلایل ایجاد و روش‌های درمان خواهیم رفت.
شوره خشک
شوره خشک معمول‌ترین نوع شوره است. این شوره معمولا در فصل زمستان تشدید می‌شود. چراکه سرد و گرم شدن محیط می‌تواند پوست سر شما را خشک کند. علاوه بر این شستن مداوم موها با آب داغ نیز می‌تواند از دلایل ایجاد شوره خشک باشد. پوسته‌های شوره خشک معمولا سفید و ریز هستند و ممکن است باعث ایجاد خارش خفیف شوند. خارش شدید به همراه شوره‌های خشک می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری پوستی جدی‌تر باشد که باید توسط پزشک بررسی شود.
برای کمک به جلوگیری از بروز شوره خشک می‌توانید از شامپوهای مرطوب‌کننده استفاده کنید. درمان‌های خانگی نظیر ماساژ پوست سر با روغن نارگیل نیز باعث تسکین خارش شده و از خشک شدن پوست جلوگیری می‌کند.
شوره پوست‌پوستی یا چرب
در زیر سطح پوست شما غدد تولیدکننده سبوم وجود دارند. سبوم ماده‌ای روغنی است که به مرطوب‌سازی و محافظت از پوست کمک می‌کند. زمانی که سبوم تولیدشده توسط این غدد چربی زیاد شود پوست سر شما چرب خواهد شد. این چربی اضافه می‌تواند باعث تحریک پوست سر و ایجاد شوره‌های پوست‌پوستی شود. پوسته‌های این شوره معمولا بزرگ‌تر از شوره خشک است و ممکن است حالتی روغنی داشته باشد. همچنین این پوسته‌ها رنگ زردتری دارند. اگزمای سبورئیک نوع شدیدی از شوره چرب است
دلایل ایجاد شوره سر چیست ؟
علت دقیق بروز شوره سر هنوز شناخته نشده است اما پزشکان تاکنون دلایل مختلفی را برای آن بیان کرده‌اند. برخی از پزشکان بروز این وضعیت را به مشکلات هورمونی نسبت می‌دهند اما علاوه بر این مشکلات عوامل دیگری نیز می‌تواند باعث بروز شوره در موهای سر شود.
درماتیت سبورئیک یا اگزمای سبورئیک
افرادی که به درماتیت سبورئیک مبتلا شده‌اند، پوستی چرب و تحریک‌شده دارند و به همین دلیل احتمال ابتلا به شوره سر در آن‌ها بالا است. پوست این افراد معمولا قرمز، چرب و پوشیده از پوسته‌پوسته‌های سفید و زرد است. توجه کنید که در این مورد شوره مو تنها در موهای سر پیدا نمی‌شود. ممکن است در موهای پشت گوش، ابروها، سینه و دیگر قسمت‌های پوشیده از موی بدن نیز شوره مشاهده شود.
بیماری‌های زمینه‌ای
یکی از علت‌های شایع بروز شوره سر وجود بیماری‌های زمینه‌ای در افراد است. بیماری‌هایی نظیر پارکینسون و صرع می‌تواند از دلایل ایجاد شوره سر باشد. همچنین موارد دیگری همچون مصرف الکل، افسردگی، اختلالات اشتها یا اضافه‌وزن و سکته‌های مغزی و قلبی می‌تواند از دلایل بروز شوره سر باشد.
شوره سر ناشی از قارچ
بر روی پوست سر این افراد معمولا قارچی به نام مالاسزیا یافت می‌شود که از چربی پوست تغذیه می‌کند. این قارچ سر برای افراد معمولی مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما در بعضی افراد با بیماری‌ها یا شرایط خاص باعث تحریک پوست شده و با ترکیب با چربی پوست سر شوره را ایجاد می‌کند.
شامپو یا محصولات مراقبتی نامرغوب یا ناسازگار با پوست
هنگام انتخاب شامپو یا دیگر محصولات مراقبتی علاوه بر نوع موی سر باید مشخصات پوست خود را نیز در نظر بگیرید. چراکه ممکن است برخی محصولات با پوست سر شما سازگاری نداشته و باعث تحریک آن و درنهایت ایجاد شوره شوند. استفاده از شامپوهای سبک، ملایم و غیر دارویی پوست را تحریک نکرده و احتمال بروز شوره سر را کاهش می‌دهد.
بعضی از افراد معتقدند که به دلیل عدم شست‌وشوی مناسب موها چربی و سلول‌های مرده پوستی روی پوست سر جمع شده و درنهایت باعث بروز شوره می‌شوند. برخی دیگر نیز فکر می‌کنند که شست‌وشوی زیاد می‌تواند باعث از بین رفتن روغن‌های طبیعی پوست سر و خشک شدن آن و درنهایت ایجاد شوره شود. تابه‌حال دلیل علمی محکمی مبنی بر صحت یا رد این موضوعات یافت نشده است. اما چیزی که مشخص است این است که تعداد دفعات موردنیاز برای شست‌وشوی موها در افراد مختلف متفاوت است. همچنین شست‌وشوی مداوم موها معمولا مفید خواهد بود.
شانه نکردن موها به‌صورت مرتب
معمولا شانه زدن ملایم و آرام موها به از بین بردن سلول‌های مرده پوست کمک می‌کند. بنابراین بهتر است به‌صورت مرتب و با شانه‌های مناسب موهای خود را شانه کنید تا از تجمع سلول‌های مرده و بروز شوره جلوگیری شود.
مخمرها
ممکن است افزایش مخمرهای پوست سر یکی از دلایل بروز شوره سر باشد. این مشکل معمولا در فصل زمستان بیشتر رخ می‌دهد. چراکه در این فصل اشعه خورشید ضعیف‌تر بوده و مخمرها فرصت رشد بیشتری دارند. درواقع در فصول گرم سال نور خورشید باعث از بین رفتن مخمرها و کاهش شوره سر خواهد شد.
خشک شدن پوست سر
شوره سر خشک معمولا در پوست‌های خشک ایجاد می‌شود. پوسته‌های این شوره‌ها معمولا کوچک‌تر بوده و کاملا خشک هستند. بنابراین باید از انجام کارهایی که باعث خشک شدن پوست سر می‌شود اجتناب کنید. به‌عنوان‌مثال عدم تعادل دمای داخل و بیرون در فصل زمستان می‌تواند باعث خشک شدن پوست و ایجاد شوره سر شود. بهتر است در این فصل محیط خانه را خیلی گرم نکنید تا در زمان ورود از فضای سرد به محیط گرم آسیبی به موهای شما وارد نشود.
بیماری‌های پوستی
بعضی از بیماری‌های پوستی نظیراگزماو پسوریازیس باعث ایجاد یا تشدید شوره سر خواهند شد. علاوه بر این عفونت‌های قارچی نیز می‌تواند از عوامل بروز شوره سر باشد.
سن و عوامل هورمونی
بیشتر مشکلات مربوط به پوست و مو معمولا با افزایش سن بروز آغازشده یا تشدید می‌شود. اما شوره سر از مشکلاتی است که در سنین جوانی و میان‌سالی شایع‌تر است. البته نوعی از شوره سر که به شوره سر گهواره شناخته می‌شود، در نوزادان رخ می‌دهد. برخی عوامل هورمونی نیز می‌تواند بروز شوره سر را تشدید کند. این عوامل معمولا در مردان شایع‌تر از زنان است.
رژیم غذایی نامناسب
کمبود مواد مغذی در رژیم غذایی می‌تواند باعث ایجاد یا تشدید شوره سر شود. معمولا افرادی که با کمبود روی، ویتامین‌های گروه B و امگا 6 مواجه هستند بیشتر به شوره سر مبتلا می‌شوند. بااین‌حال تاکنون شیوه‌ای که با استفاده از آن بتوان شوره سر را با استفاده از رژیم غذایی برطرف کرد یافت نشده است.
روش‌های درمان شوره سر چیست ؟
در برخی موارد ممکن است با اصلاح سبک زندگی یا برخی درمان‌های خانگی بدون نیاز به استفاده از شامپوهای مخصوص یا داروها، شوره ی سر را درمان کرد. اما در برخی موارد نیز بدون استفاده از دارو یا شامپوهای مخصوص درمان امکان‌پذیر نیست. زمانی که شما برای درمان شوره سر به پزشک مراجعه می‌کنید، او با بررسی عوامل مختلف نظیر سن، شرایط زمینه‌ای، علت ایجاد و شدت شوره سر بهترین راهکار را به شما پیشنهاد می‌دهد. در ادامه این بخش شیوه‌های درمان خانگی و دارویی شوره سر را بررسی خواهیم کرد.
کنترل استرس
یکی از عوامل موثر در بروز مشکلات پوست و مو استرس است. البته هنوز رابطه مستقیم استرس و شوره سر اثبات نشده است اما برخی تحقیقات نشان داده است که کنترل استرس می‌تواند به بهبود شوره سر کمک کند.
شانه زدن مرتب موها
با این کار سلول‌های مرده پوستی را از بین می‌برید و موهای سالم‌تری خواهید داشت. تنها باید توجه کنید که از شانه‌های مناسب استفاده کنید و موها را با ضربه‌های محکم شانه نزنید.
اجتناب از محصولات حاوی مواد شیمیایی و ناسازگار با موها
حتما برای انتخاب شامپوهای ضد شوره با پزشک متخصص مشورت کنید. چراکه این شامپوها ترکیبات مختلفی دارند که ممکن است برای حل مشکل شما مفید نباشند. همچنین شامپوها و دیگر محصولات مراقبتی متناسب با موهای خود را بشناسید تا پوست سر شما در اثر استفاده از شامپوهای حاوی مواد شیمیایی یا نامناسب دچار آسیب نشود. علاوه بر آن رنگ کردن مداوم موها می‌تواند باعث تحریک پوست شده و شوره سر را ایجاد کند.
شست‌وشوی منظم موها
تعداد دفعاتی که باید موهای خود را شست‌وشو کنید بسته به نوع موهای شما متفاوت است. اما حتما این کار را به‌صورت منظم و به‌خصوص پس از قرار گرفتن در معرض آلودگی‌های مختلف انجام دهید. ضمن اینکه در زمان شست‌وشو پوست سر را نیز به‌خوبی ماساژ داده و تمیز کنید تا از تجمع آلودگی‌ها در آن جلوگیری شود.
استفاده از شامپوهای ضد شوره
اگر شوره سر شما خفیف است یا بدون علت خاصی ایجاد شده، می‌توانید از شامپوهای ضد شوره حاوی کلیمبا یا سلنیوم سولفاید برای کنترل پوسته‌پوسته شدن و خارش استفاده کنید. پیش از استفاده از شامپوها تا حد امکان پوسته‌های ایجاد شده را از بین ببرید تا اثرات شامپو بیشتر و موثرتر باشند. برای این کار می‌توانید موها را به‌آرامی شانه یا برس بکشید و توجه کنید که نباید موها را محکم یا ضربه‌ای شانه بزنید، چراکه این کار باعث تحریک بیشتر شوره‌ها می‌شود.
شامپوهای ضد شوره از مواد مختلفی ساخته می‌شوند که به روش‌های مختلفی می‌توانند تولید شوره‌های سر را کنترل کنند. به‌عنوان‌مثال شامپوهای حاوی سلنیوم سولفاید با کاهش تولید روغن‌های طبیعی غدد پوستی به کاهش سلول‌ها کمک می‌کنند. شامپوهای حاوی پیریتیون نیز سرعت رشد مخمرها را کاهش می‌دهند.
در برخی شامپوها از قطران زغال‌سنگ استفاده می‌شود. این ماده یک ماده ضد قارچ طبیعی است که می‌تواند تولید سلول‌های پوستی اضافه را کاهش دهد. استفاده از این مواد در شامپوهای ضد شوره ممکن است در درازمدت باعث ایجاد برخی مشکلات شود. به‌عنوان‌مثال شامپوهای حاوی قطران زغال‌سنگ موهای رنگ‌شده را لکه‌دار می‌کنند. همچنین ممکن است حساسیت موها نسبت به اشعه خورشید بیشتر شود. بنابراین شما باید با مشورت پزشک از شامپوی مناسب استفاده کنید و هر چند وقت یک‌بار برای بررسی نتایج و در صورت لزوم تعویض شامپو به پزشک مراجعه کنید.در مواردی که اگزمای سبورئیک باعث ایجاد شوره سر شده، درمان طولانی‌تری لازم است. در این موارد پزشک معمولا متناسب با وضعیت بیمار از شامپوهای حاوی سورفاکتانت استفاده می‌کند. این شامپوها را می‌توان برای شوره چرب، شوره خشک، کف سر چرب با ساقه خشک یا کف سر چرب با ساقه چرب تجویز کرد. بسته به تشخیص پزشک ممکن است از این شامپوها در دوره‌های منقطع استفاده‌شده و پس‌ازآن یک شامپوی سبک روزانه برای بیمار تجویز شود.
آیا شوره سر خطرناک است ؟
شوره سر به‌خودی‌خود بی‌ضرر است و تنها در بعضی موارد با خارش همراه خواهد بود. اما در برخی مواقع ممکن است شوره سر با برخی علائم دیگر همراه باشد که نشان‌دهنده مشکل پزشکی جدی‌تری است. اگر همراه با شوره سر موارد زیر را مشاهده کردید، حتما با پزشک خود مشورت کنید. توجه کنید که گاهی اوقات این مشکلات به نوع شامپوی مورد استفاده مربوط می‌شود که اغلب با تعویض شامپو برطرف خواهند شد.
- شوره و خارش شدید و مداوم
- علائم عفونت نظیر قرمزی، تورم، التهاب یا حساسیت به لمس
- علائم اگزما، پسوریازیس یا دیگر بیماری‌های پوستی
ممکن است نشانه‌هایی شبیه به شوره سر در برخی نوزادان نیز مشاهده شود. این نشانه‌ها معمولا در ۲ ماه اول پس از تولد ظاهرشده و ممکن است تا چند هفته یا چند ماه طول بکشند. شوره سر در نوزادان معمولا با شست‌وشوی آرام و مداوم پوست سر کودک و استفاده از روغن کودک برطرف می‌شود و چندان خطرناک نیست. اما اگر با علائم زیر مواجه شدید حتما با پزشک نوزادان مشورت کنید.
- ترک‌خوردگی پوست
- عفونت و خارش
- تورم یا خونریزی
- گسترش علائم به دیگر نقاط بدن